Ψυχολόγος
mix.polyrakis@gmail.com
Στο προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία του ατόμου. Οι κύριες συνέπειές της που αφορούν στα ολοένα και περισσότερο αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας, τη μείωση εισοδήματος, τη γενικευμένη αβεβαιότητα, ενισχύουν την συναισθηματική και ψυχική ευαλωτότητα των ανθρώπων που πλήττονται από τις δυσάρεστες (οικονομικές και όχι μόνο) εξελίξεις των τελευταίων ετών. Αποτέλεσμα των παραπάνω αποτελεί η αύξηση των καταθλιπτικών διαταραχών. Παρά το γεγονός ότι η κατάθλιψη είναι μια από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές, υπάρχει ακόμη κάποια σύγχυση στο ευρύ κοινό σχετικά με το τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος πάσχει από αυτήν. Για παράδειγμα, ποιες οι διαφορές της παθολογικής κατάθλιψης από το συναίσθημα της μελαγχολίας που όλοι οι άνθρωποι, άλλοι περισσότερο άλλοι λιγότερο, νιώθουν ορισμένες στιγμές στη ζωή τους;
Ό λοι οι άνθρωποι βιώνουν κάποια στιγμή το αίσθημα της λύπης, της μελαγχολίας ή της στενοχώριας. Τα συναισθήματα αυτά αποτελούν μέρος των καλών και άσχημων στιγμών της ζωής. Η μελαγχολία που όλοι ενδέχεται να βιώσουν κάποια στιγμή, μπορεί να προκληθεί από κάποια αποτυχία ή απώλεια, ερωτική απογοήτευση, ματαίωση των προσπαθειών για να αποκτηθεί ή να επιτευχθεί κάτι το επιθυμητό, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ο χωρισμός, η απώλεια της εργασίας και άλλα παρόμοια ερεθίσματα της καθημερινής ζωής. Η κατάθλιψη όπως χρησιμοποιούμε τον όρο καθημερινά είναι μια πανανθρώπινη εμπειρία. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει βρεθεί σε ανάλογη συναισθηματική κατάσταση. Ως τέτοια εμπειρία, η κατάθλιψη συνήθως είναι μικρής διάρκειας και αυτοπεριοριζόμενη. Είμαστε στενοχωρημένοι για μικρό χρονικό διάστημα και σχετικά εύκολα όμως όταν συμβεί κάτι ευχάριστο, η διάθεσή μας επανέρχεται. Οι διακυμάνσεις αυτές της διάθεσης είναι απόλυτα φυσιολογικές και συμβαίνουν ακόμη και κατά τη διάρκεια μίας ημέρας. Συμπερασματικά λοιπόν, θα λέγαμε ότι η κατάθλιψη με την κοινή σημασία του όρου είναι μια άσχημη διάθεση που είναι η φυσιολογική αντίδραση σε ένα ερέθισμα του περιβάλλοντος. Η φυσιολογική αυτή αντίδραση δεν έχει μεγάλη διάρκεια, συνήθως δεν επηρεάζει τη γενική λειτουργικότητα και δραστηριότητα του ατόμου, μεταβάλλεται και τροποποιείται σχετικά εύκολα και συνήθως αυτοπεριορίζεται.
Η παθολογική όμως κατάθλιψη είναι κάτι το διαφορετικό. Αναφέρεται στην ψυχική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μειωμένη διάθεση, απώλεια ενέργειας και ενδιαφέροντος, αίσθημα σωματικής κόπωσης και εξάντλησης, χαμηλή αυτοσυγκέντρωση και προσοχή, προβλήματα μνήμης, αναποφασιστικότητα και, κυρίως, από έντονα και επίμονα συναισθήματα λύπης, δυσφορίας, μοναξιάς, αποθάρρυνσης, απόγνωσης, ανημποριάς, απελπισίας, απαισιοδοξίας καθώς και αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, φόβου, ενοχής, αυτοκατηγορίας και αναξιότητας. Επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα του ατόμου παρεμποδίζοντάς το να αντεπεξέλθει στις προσωπικές, κοινωνικές και επαγγελματικές του ανάγκες.
Συχνά σε αυτήν εκδηλώνονται διαταραχές του ύπνου (αϋπνία ή υπερυπνία) και της όρεξης (σημαντική μείωση ή αύξηση του σωματικού βάρους), ανηδονία (μείωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης), δυσχέρεια στη μνήμη και τη συγκέντρωση, κοινωνική απόσυρση, αισθήματα αναξιότητας, ενοχές, εύκολη κόπωση ή μείωση της ενεργητικότητας, νοητική και κινητική επιβράδυνση ή διέγερση, μειωμένη ικανότητα λήψης αποφάσεων, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοκατηγορία. Επίσης είναι πολύ πιθανό να συνυπάρχει με κάποια άλλη ψυχική διαταραχή, όπως πχ. διαταραχή πανικού, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάχρηση αλκοόλ. Μπορεί τέλος να οφείλεται σε κάποια οργανική ασθένεια όπως πχ. υποθυρεοειδισμός.
Επιπροσθέτως μια ποικιλία από σωματικά συμπτώματα, όπως πόνοι γενικά στο σώμα, προβλήματα του γαστρεντερικού, δυσκοιλιότητα, κεφαλαλγίες, διαταραχές της περιόδου κ.ά., συνοδεύουν συχνά την κατάθλιψη, έτσι ώστε πολλά άτομα με κατάθλιψη επικεντρώνονται στα προβλήματα αυτά χωρίς να συνειδητοποιούν ότι έχουν κατάθλιψη. Συχνά τα συμπτώματα αυτά τους οδηγούν σε διάφορους γιατρούς ή στα νοσοκομεία. Χαρακτηριστικό είναι ότι ύστερα από τις διάφορες ιατρικές εξετάσεις τα συμπτώματα δεν μπορούν να εξηγηθούν και συνήθως αποδίδονται από τον γιατρό σε άγχος ή κόπωση.
Κάποιος που πάσχει από κατάθλιψη δεν υποφέρει οπωσδήποτε από όλα τα συμπτώματα που αναφέρουμε παραπάνω. Οι ειδικοί θεωρούν ότι για να γίνει διάγνωση κατάθλιψης, ένα άτομο πρέπει να παρουσιάζει για ένα διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων πέντε ή περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα, στα οποία πρέπει να περιλαμβάνεται τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα: έντονα μειωμένη διάθεση, απώλεια ενέργειας και ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, ή έντονα και επίμονα συναισθήματα λύπης, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σχεδόν κάθε ημέρα. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της κατάθλιψης είναι το καταθλιπτικό συναίσθημα. Η διαφορά αυτού του συναισθήματος από το φυσιολογικό είναι ότι στην παθολογική κατάθλιψη το καταθλιπτικό συναίσθημα έχει μεγάλη ένταση, είναι μόνιμο ή σχεδόν μόνιμο και, όπως αναφέρουμε και παραπάνω, το συναίσθημα αυτό συχνά δεν οφείλεται σε κάποιο συγκεκριμένο εξωτερικό ερέθισμα ή αιτία.
Σήμερα έχουν αναπτυχθεί ποικίλες θεραπείες για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Εφόσον έχει γίνει εκτίμηση από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να συστηθεί φαρμακευτική αγωγή, ή κάποιας μορφής ψυχοθεραπεία, ή ακόμη και ο συνδυασμός των δύο. Όσον αφορά στην ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, η πιο διαδεδομένη μέθοδος είναιη γνωσιακήσυμπεριφορική (CBT), η οποία αναπτύχθηκε από τον ψυχίατρο Aaron T. Beck, την δεκαετία του ’60. Είναι δομημένη και βραχυπρόθεσμη και συνήθως διαρκεί 15 – 20 συνεδρίες (12 εβδομάδες). Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, έχει εφαρμοσθεί με την μεγαλύτερη επιτυχία στην κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές (κρίση πανικού, φοβίες, αγοραφοβία, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αγχώδεις εκδηλώσεις), αλλά και ως βοηθητική θεραπεία για την αντιμετώπιση της κατάχρησης ουσιών και για την βελτίωση της συμμόρφωσης με την φαρμακευτική αγωγή.
