«Η εκπαίδευση προσπαθεί να μορφώσει πολίτη ικανό να συντηρεί τα καθεστώτα» ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΛΗΝΟΣ
Η παροιμία είναι γνωστή και πολυχρησιμοποιημένη: «Ή στραβός είναι ο γιαλός, ή στραβά αρμενίζουμε». Επειδή, όμως, ο γιαλός δεν μπορεί να είναι στραβός, τότε σίγουρα στραβά αρμενίζουμε. Όταν, όμως, το στραβό “αρμένισμα” αφορά την Παιδεία μας, τότε τα πράγματα γίνονται πολύ σοβαρά. Καθημερινά παρακολουθούμε την προσπάθεια (γιατί περί προσπάθειας πρόκειται) καταβαράθρωσης της Παιδείας παντί τρόπω από τον Υπουργό Παιδείας. Ομολογώ ότι δεν είμαι σε θέση να αντιληφθώ τα κίνητρά του, αλλά βλέποντας τις πράξεις του, συμπεραίνω πως δεν είναι δυνατόν σε όλα τα θέματα να επιλέγει «τυχαία» το λάθος δρόμο. Με αφορμή τις Πανελλαδικές εξετάσεις που βρίσκονται επί θύραις, ας επιχειρήσουμε μια ανασκόπηση της σχολικής χρονιάς που πέρασε και φτάνει στο τέλος της.
Τόσο πρόχειρα σχεδιασμένο είναι το ισχύον εξεταστικό σύστημα, που αναγκάζονται κάθε χρόνο να αλλάζουν την κατανομή των σχολών στα επιστημονικά πεδία, χωρίς να λύνεται το πρόβλημα. Φέτος δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 2995Β Υπουργική απόφαση με ημερομηνία 31 Αυγούστου που καταργεί το 4ο πεδίο των παιδαγωγικών τμημάτων και εντάσσει τα τμήματα σε όλα τα πεδία. Ταυτόχρονα το 5ο πεδίο των επιστημών Οικονομίας και Πληροφορικής μετονομάζεται σε 4ο πεδίο. Τα προβλήματα εξακολουθούν παρά ταύτα να υφίστανται. Μάλλον η φετινή χρονιά χειροτερεύει τα πράγματα. Υπάρχουν, όμως, και άλλα προβλήματα που παραμένουν άλυτα.
Πιο συγκεκριμένα, πέρα από τα μαθήματα που μερικές φορές δεν αντιστοιχούν με το αντικείμενο σπουδών, ακόμη και στα μαθήματα που έχουν σχέση με το αντικείμενο σπουδών οι νεοεισερχόμενοι φοιτητές δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις για να παρακολουθήσουν τα μαθήματα στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ο υποψήφιος, δηλαδή, για την εισαγωγή του π.χ. στο τμήμα Μαθηματικών εξετάζεται στα Μαθηματικά, αλλά οι γνώσεις Μαθηματικών που έχει όταν, τελικά, πετύχει στο Πανεπιστήμιο και αρχίσει η φοίτησή του, είναι λιγότερες από αυτές που απαιτούνται. Η Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην ετήσια έκθεσή της αυτό ακριβώς αναφέρει.
Αυτό είναι αποτέλεσμα της συνεχούς μείωσης της εξεταστέας ύλης, τακτική που ακολουθούν οι Υπουργοί Παιδείας από το 2000. Κύριο επιχείρημα είναι ότι οι μαθητές της Γ’ Λυκείου κουράζονται πολύ, είναι σκληρά εργαζόμενοι και πρέπει να τους ελαφρύνουμε. Φυσικά αυτό δεν ισχύει. Οι εισαγωγικές εξετάσεις, όπως είναι σήμερα, και όπως θα είναι στο μέλλον, από ότι φάνηκε από την ανακοίνωση του νέου συστήματος, αποτελούν ένα διαγωνισμό συμπλήρωσης προκαθορισμένου αριθμού θέσεων. Πρόκειται για μια βαθιά ανταγωνιστική διαδικασία, στην οποία πετυχαίνει αυτός που είναι πιο διαβασμένος. Η μικρή ύλη δυσκολεύει τους θεματοδότες, αφού πρέπει να επινοήσουν θέματα που δεν θα γράψουν οι περισσότεροι υποψήφιοι για να ξεχωρίσουν οι άριστοι από τους πολύ καλούς.
Το αποτέλεσμα είναι, ότι μερικές φορές τα θέματα είναι εξαιρετικά εξεζητημένα, με αποτέλεσμα να μην κρίνεται ο διαβασμένος και με κριτική σκέψη υποψήφιος, αλλά αυτός που ξέρει τεχνάσματα. Ακόμη, η μικρή ύλη βοηθά τη διαιώνιση της παπαγαλίας. Αντί, λοιπόν, να επιχειρούν οι Υπουργοί Παιδείας να μειώσουν την εξεταστέα ύλη, ας προσπαθήσουν να βάλουν τέλος στην αποστήθιση. Για να την εξαλείψουμε από τα σχολεία χρειαζόμαστε πολλαπλό βιβλίο και φυσιολογικής έκτασης εξεταστέα ύλη, ώστε να είναι αδύνατο να την παπαγαλίσει κανείς. Τόσο απλό, αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται να θέσει το ζήτημα και να το αντιμετωπίσει με συγκεκριμένους τρόπους, που όποιοι και αν είναι, θα αποτελούν τουλάχιστον μια προσπάθεια.
Να θυμίσω για την ιστορία, ότι το πολλαπλό βιβλίο είχε προσπαθήσει να εισαγάγει στην εκπαίδευση ο Γεράσιμος Αρσένης την… προηγούμενη χιλιετία, εφαρμόστηκε σε μερικά μαθήματα για μία δύο χρονιές και έκτοτε αγνοείται η τύχη του. Ελπίζω να μη χρειαστεί να περάσουν δεκαετίες για να δουν το πολλαπλό βιβλίο στα σχολεία… τα εγγόνια μας. Ακόμη πιο τραγελαφική ήταν η κατάσταση στα Επαγγελματικά Λύκεια. Ενώ η σχολική περίοδος ξεκινά στις 11 Σεπτεμβρίου, μία ωραία πρωία, στα τέλη Οκτωβρίου (ναι, ορθά διαβάζετε) αποφασίστηκε να αλλάξει άρδην ο τρόπος εξέτασης του μαθήματος της Έκθεσης για τη Γ’ τάξη. Κοινώς, τρεχάτε ποδαράκια μου. Αλλά ξέχασα. Έπρεπε πρώτα να κλείσουν τα “μπιτσόμπαρα” (εκ του beach και του bar) και μετά να ασχοληθούν με το διδακτικό και εξεταστικό πρόγραμμα. Θα μου πείτε εδώ έφτασε Απρίλιος για να αποφασιστεί σε πόσα μαθήματα θα εξεταστούν τελικά οι μαθητές της Α’ και Β’ Λυκείου και κόλλησα στον Οκτώβριο. Και ευχαριστώ να λέμε δηλαδή.
Στον απόηχο της φετινής χρονιάς, διερωτώμαι πόσο διαφορετική θα ήταν η Ελλάδα αν τα πανεπιστήμια και εν γένει η Παιδεία μας ακολουθούσαν τις άλλες προηγμένες χώρες, αντί να πειραματίζονται ανάλογα με τις ιδεοληψίες τους, παίζοντας με το μέλλον και τις αγωνίες χιλιάδων υποψηφίων. Μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα του οικονομισμού, του εργαλειακού ορθολογισμού, του κοινωνικού ελέγχου και της ανθρώπινης εκμετάλλευσης, η Παιδεία τελικά πάντα θα νοσεί, πάντα θα αργεί. Εν κατακλείδι, είμαστε η (ευρύτερη) παιδεία μας, εκκινώντας από την (στενότερη) εκπαίδευσή μας. Είμαστε η μαθητεία μας στις τάξεις του δημοτικού, του γυμνασίου, του λυκείου, του πανεπιστημίου.
Μέσω της Παιδείας ο πολίτης μαθαίνει να αφισοκολλεί, να απεργεί, να κάνει καταλήψεις, να συνδικαλίζεται και γενικώς να κάνει ότι είναι απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία της Ελληνικής Δημοκρατίας. Εάν αριστεύσεις σε αυτά, μπορείς να φτάσεις έως και πρωθυπουργός – πιο πάνω δεν γίνεται- διότι ο Πρόεδρος είναι, βασικά, διακοσμητικός ρόλος για πολιτικούς β’ διαλογής. Δυστυχώς, όπως έχει πει και ο Δημήτριος Γληνός, «η εκπαίδευση προσπαθεί να μορφώσει πολίτη ικανό να συντηρεί τα καθεστώτα». Και είναι αλήθεια. Στα πόδια δε σημαδεύει κανείς. Στο μυαλό είναι ο στόχος. Απ’ ότι φαίνεται, είμεθα εύκολοι στόχοι. Μας αρέσει αυτό που είμαστε;
